Hasło

Definicja

AAMA

(American Automobile Manufacturers Association) Stowarzyszenie Amerykańskich Producentów Samochodów.

Abrazja

Zużycie powierzchni materiału wskutek tarcia oraz oddziaływań zewnętrznych zanieczyszczeń stałych, niesionych przez środek smarowy lub inny płyn eksploatacyjny.

Absolutna dokładność filtracji

Jest to parametr oceny efektywności filtracji; najmniejsza średnica zastępcza cząstki zanieczyszczenia stałego zatrzymywanego przez filtr w 100%. Absolutna dokładność filtracji zależy od definicji średnicy zastępczej cząstki zanieczyszczenia.

Absolutna temperatura

Jest to najniższa możliwa do uzyskania temperatura. 0^OK ( -273,15 ⁰C )

Absorbancja, ekstynkcja, gęstość optyczna

Jest to osłabienie wiązki światła podczas przejścia przez ośrodek absorpcji i rozpraszania. Wielkość charakteryzującą absorpcję światła widzialnego, a także promieniowania podczerwieni i nadfiolecie, przez substancję.

Absorbent

Ciecz lub ciało stałe pochłaniające składniki gazu w procesie absorpcji. Wyróżnia się rozpuszczalniki zwane absorbentami fizycznymi oraz absorbentami chemicznymi

Absorber

Aparat, w którym jest prowadzony proces absorpcji. Rozróżniamy absorbery powierzchniowe ( bardzo rzadko używane ), błonkowe, rozpryskowe (kolumna zraszana w górnej części) oraz kolumny absorpcyjne z wypełnieniem lub półkami.

Absorpcja

Zjawisko fizykochemiczne polegające na dyfuzyjnym przenoszeniu cząsteczek w fazie gazowej, poprzez granicę faz do objętości zajmowanej przez fazę ciekłą. Proces ten może również zachodzić w przypadku kontaktu dwóch faz ciekłych i jest powodowany gradientem stężeń substancji w obu fazach.

ACEA

(fr. Association des Constructeurs Européens d'Automobiles) Stowarzyszenie Europejskich Producentów Samochodów jedna z czterech organizacji opracowujących tzw. Światową Kartę Paliw oraz klasyfikację jakościową olejów silnikowych ACEA.

Aceton

Jest to najprostszy Keton Alifatyczny. Jest to bezbarwna, łatwopalna ciecz o charakterystycznym zapachu. Miesza się dobrze z wodą, alkoholami, eterami i węglowodorami. W skali przemysłowej Aceton jest produkowany metodą kumenową. Aceton może być także otrzymywany przez odwodornienie alkoholu izopropylowego. Zastosowania przemysłowe aceton jest stosowany jako rozpuszczalnik oraz jako surowiec w wielu procesach chemicznych, m.in. do produkcji bisfenolu A i cyjanohydryny acetonu będącego półproduktem przy wytwarzaniu metakrylaniu metlu. Niektóre pochodne acetonu są stosowane jako dodatki podwyższające liczbę cetonową olejów napędowych.

Acetonitryl

(ACN) nitryl kwasu octowego, substancja łatwopalna o eterycznym zapachu, rozpuszczalna w wodzie, stosowana jako rozpuszczalnik, w analityce ( chromatografia ) w przemyśle naftowym jako ekstrahent w przemysłowych procesach rozdzielania mieszanin lekkich węglowodorów.

Acetylen (etyn)

Jest to węglowodór nienasycony, rozpoczynający szereg homologiczny alkinów, bezbarwny gaz lżejszy od powietrza, o aromatycznym zapachu, techniczny o nieprzyjemnym zapachu. Skroplony acetylen rozkłada się wybuchowo. Mieszaniny acetylenu z powietrzem są wybuchowe w zakresie stężeń 3...79% (V/V). Acetylen stosuje się jako paliwo w tzw. palnikach acetylenowych do spawania i cięcia metali. Temperatura płomienia palnika acetylenowo – tlenowego wynosi około 3000^oC. Ponadto acetylen był stosowany do oświetlenia w tzw. karbidówkach, do produkcji sadzy acetylenowej oraz jako surowiec wyjściowy w wielu przemysłowych syntezach chemicznych.

Acydoliza

Otrzymywanie estrów w reakcji innych estrów z kwasami.

Acydymetria

Metoda analizy ilościowej, polegająca na oznaczaniu zawartości zasad miareczkowaniem mianowanymi roztworami kwasów. Przykładem zastosowania acydymetrii może być oznaczanie liczby zasadowej olejów silnikowych przez miareczkowanie alkoholowym roztworem kwasu solnego (HCl)

Addukt

Substancja ( związek chemiczny ) powstała w rezultacie połączenia dwóch lub więcej związków chemicznych, na skutek tworzenia się między innymi oddziaływań międzycząsteczkowych ( np. wiązań wodorowych), bez wydzielania produktów ubocznych. Jest to produkt reakcji addycji (przyłączenia). Przykład : Hydraty metanu

Addycja

Proces łączenia się atomów lub związków chemicznych, bez wydzielenia produktów ubocznych. Zdolność do addycji wykazują szczególnie związki posiadające wiązania wielokrotne.

Adhezja

Przyleganie jest to zjawisko łączenia się warstw powierzchniowych dwóch różnych, stykających się ciał stałych lub ciekłych na skutek działania sił międzycząsteczkowych. Przykładami mogą być : klejenie, malowanie, przyleganie środka smarnego do metalu.

Adsorbat

Gaz lub ciecz gromadzące się na powierzchni absorbentu, w procesie adsorpcji

Adsorbent

Ziarnista substancja stała, która selektywnie wiąże określone składniki tzw. adsorbaty rozdzielanej mieszaniny gazowej lub ciekłej na wewnętrznej powierzchni porów ziaren. Powierzchnia właściwa adsorbentu jest bardzo duża, co decydująco wpływa ma równowagową zdolność adsorpcyjną (masę adsorbatu zaadsorbowaną przez jednostkę masy lub objętości adsorbentu). Cząstki adsorbatu mogą być wiązane z adsorbentem siłami przyciągania międzycząsteczkowego wtedy mamy do czynienia z adsorpcją fizyczną lub w wyniku oddziaływań chemicznych ( adsorpcja chemiczna.

Adsorber

Aparat laboratoryjny lub przemysłowy służący do prowadzenia procesu adsorpcji.

Adsorpcja

Proces przemysłowy polegający na selektywnym wiązaniu określonego składnika rozdzielanej mieszaniny gazowej lub ciekłej na powierzchni adsorbentu, np. węgla aktywnego, żelu krzemionkowego, sit molekularnych. Przykładem przemysłowego wykorzystania adsorpcji może być proces usuwania gazoliny z gazu ziemnego oraz inne procesy stosowane w przemyśle naftowym.

Aeracja

Proces nasycania substancji powietrzem. Aeracja jest stosowana w wielu dziedzinach przemysłu, np. w procesach uzdatniania wody, w celu usunięcia ditlenku i związków żelaza oraz w technice laboratoryjnej.

Agitator

Reaktor stosowany w przemyśle naftowym do rafinacji frakcji
naftowych, stanowiący stalowy, cylindryczny zbiornik ze stożkowym dnem z zaworem spustowym, mieszadłem, wewnątrz wyłożony ołowiem lub inną wykładziną odporną na działanie kwasów i innych reagentów.

Agrorafineria

Zakład wytwarzający biopaliwa (FAME, FAEE) z olejów roślinnych i tłuszczów zwierzęcych. Jako produkt uboczny otrzymuje się glicerynę w procesie Transestryfikacji, a w przypadku olejów roślinnych również wytłoki uzyskiwane w trakcie wytłaczania oleju na zimno, stosowane jako pasza dla zwierząt.

Alkeny, olefiny

Nienasycone węglowodory z jednym podwójnym wiązaniem między atomami węgla w cząsteczce (-C=C-), o wzorze ogólnym C_nH_2n, zwane również olefinami. W odniesieniu do niższych alkenów używa się powszechnie nazw potocznych (podanych w nawiasach)

Alkohole

Związki organiczne zawierające w łańcuchu alifatycznym lub
cykloalifatycznym grupy wodorotlenowe (-OH), zwane także grupami hydroksylowymi. Alkohole w wyniku utleniania tworzą aldehydy, ketony i kwasy karboksylowe,
z kwasami reagując z tworzą estry. Ze względu na miejsce przyłączenia grupy hydroksylowej alkohole dzieli się na:

Alkohole tłuszczowe

Alifatyczne alkohole występują w postaci wolnej (lipidy kutykularne), lecz częściej są składnikiem estrów woskowych lub estrów glicerolu. Chemicznie są to normalne, rozgałęzione (mono- i izoprenoidowo), nasycone lub nienasycone łańcuchy węglowe o różnej długości, zawierające grupę hydroksylową, np. alkohole: lauiynowy, miiystylowy, cetylowy, stearylowy. Wielorozgałęzione alkohole tłuszczowe: pristanol i fitanol występują w osadach geologicznych. Podobnie jak powstałe z nich węglowodory izoprenoidowe: pristan i fitan są dowodem na obecność w ropie naftowej substancji pochodzenia organicznego.

Alkohol n-butylowy

NBA, butan-l-ol, C₄H₉OH, stosowany jako wysokooktanowy komponent benzyny silnikowej nowej formuły oraz jako składnik wielu cieczy eksploatacyjnych i rozpuszczalnik.

Alkohol propylowy, propanol

Jest to mieszanina Izomerów alkoholu
zawierającego w cząsteczce trzy atomy węgla, C₃H₇OH; bezbarwna lotna ciecz o zapachu zbliżonym do zapachu alkoholu etylowego.

Alkohol tert-butylowy

TBA ma wysoką liczbę oktanową, z tego względu jest ważnym komponentem wysokooktanowych benzyn silnikowych. W przypadku benzyn silnikowych, których składnikiem jest metanol, zapobiega rozwarstwianiu się paliwa podczas transportu i magazynowania oraz w baku pojazdu